Çocuklarda geliştirilmesi gereken üç temel alandan biri yaratıcılık, ikincisi sosyal kapasite, üçüncüsü ise zekadır.

Zeka genetik faktörlerden ve sosyal çevreden etkilenmektedir. Son zamanlarda yapılan birçok araştırma zekanın bebeklikten itibaren uygun uyaranlarla desteklenerek 20 zeka puanına kadar arttırılabileceğini göstermiştir. Zeka söz konusu olduğunda bu puan çok yüksek bir değerdir. Peki çocuklarımızın farklı gelişim alanlarına dair potansiyellerini kullanabilmeleri hatta bu potansiyellerini arttırabilmeri için çoklu zeka kuramı temelinde aşağıdaki önerilerden faydalanabilirsiniz.

Bedensel-kinestetik zeka: Bedenini iyi kullanma, koordinasyon, denge, güç, esneklik ve hız gibi becerileri kapsamaktadır. Vücut ile zihin arasında bir uyum sağlayabilme, vücut hareketlerini kontrol edebilme, fiziksel nesneleri manipüle ederek bir model inşa edebilme bu zeka alanıyla ilgili becerilerdir. Bu alanı destekleyebilmek için çocuklarımıza jest-mimik ve yüz ifadelerini kullanabilecekleri oyunlar (sessiz sinema), drama çalışmaları, jimnastik, spor, tiyatro ve dansa yönlendirebilirsiniz. Koşma, zıplama, ağaca tırmanma gibi aktiviteler için doğada zaman geçirmelerini sağlayabilirsiniz. Yaparak yaşayarak daha iyi öğrendikleri için farklı dokudaki nesneleri tanıma gibi oyunlar oynamaları, legolarla, maletlerle oynamalarını sağlayabilirsiniz. Yakartop, seksek gibi sokak oyunları da bu alanı destekleyen oyunlardır.

Sözel ve dilsel zeka: Sözel dili iyi kullananları kapsamaktadır. Bu zeka alanı gelişmiş kişilerin okuma, yazma, dinleme ve konuşma ile iletişim kurma becerileri yüksektir. Kelime hazneleri yüksektir. Kitap okumayı severler. Çocuklarda bu alanı desteklemek için onlara bebeklikten itibaren hikayeler okuyabilir, masallar-fıkralar anlatabilirsiniz. Kelime oyunları oynayabilirsiniz, tekerlemeler öğretebillirsiniz. Şiirle, mizahla, mecazlarla, deyimlerle, atasözleriyle ve gramerle tanıştırabilirsiniz. Fikirlerini, düşüncelerini, duygularını yazıya dökmeleri için olanaklar yaratabilirsiniz örneğin mektup yazdırıp, günlük tutturabilir, önemli günlerde kart atmasını öğretebilirsiniz.

Mantıksal-matematiksel zeka: Sayıları etkili şekilde kullanabilme, sebep-sonuç ilişkisi kurarak olayların oluşu ve işleyişi hakkında mantık yürütebilmeyle ilişkili bir zeka alanıdır. Eleştirel düşünme, soyutlama becerisi, neden-sonuç ilişkileri kurabilme bu alanla ilgili becerilerdir. Bu alanı desteklemek için olayların oluşu ve işleyişi ile ilgili sorulara sorarak bunlara yönelik düşünmelerini, neden-sonuç ilişkileri kurmalarını sağlayabilirsiniz. Bebeklikten itibaren onlarla konuşurken sayıları bolca kullanarak sayılara olan yatkınlıklarını arttırabillirsiniz. Strateji ve mantık geliştirmeye yönelik kutu oyunları oynamalarını teşvik edebilirsiniz. Geometrik şekillerle tanıştırıp, tangram gibi oyunlar oynamalarını destekleyebilirsiniz.

Sosyal zeka: Diğer insanları anlayabilme, insanlarla iletişim kurabilme, arkadaş olma becerisi ile ilgili zeka alanıdır. Bu alan için kilit becerilerden biri dinlemedir çünkü başka insanları anlayabilmenin yolu iyi bir dinleme ve gözlem becerisinden geçer. Başka bireylerin duygu, düşünce ve isteklerini anlayabilme, arkadaş edinebilme, sosyalleşme, yardım etme, başka kültürleri tanıma-anlama, vicdan, başka insanlara kaşı duyarlı olma gibi becerileri içerir. Çocuklarınızı bu alana ilişkin grup çalışmaları ve drama çalışmalarına yönlendirebilirsiniz. Duygu kartlarıyla oyunlar oluşturabilirsiniz. Günlük olayları konuşurken bu olaylarda yer alan diğer kişilerin neler hissetmiş olabilecekleri hakkında konuşmalarını sağlayabilirsiniz. Okuduğunuz hikayelerdeki karakterler hakkında, karakterlerin duygu ve düşünceleri hakkında konuşabilirsiniz. Takım oyunlarında yer almaları için teşvik edebilirsiniz.

Doğacı zeka: Sağlıklı bir çevre oluşturma bilinci, doğal kaynaklara-hayvanlara-bitkilere karşı merak, doğal dünyayı algılama, beğenme ve anlamayla ilişkili zeka alanıdır. Türleri birbirinde ayırt edebilme, çeşitli bitki örtüsünü ve hayvan türlerini tanıyabilme-sınıflandırabilme ve doğal dünyaya ilişkin bilgiler gibi konuları içerir. Çocuklarınızı bu alanda desteklemek için doğa gezileri yapabilir bu gezilerde etrafınızda gördüğünüz bitki ve hayvan türleri hakkında konuşabilir, resimli bitki kitapları edinip resimlerle gördüklerinizi kıyaslayabilirsiniz. Hayvanat bahçesi gezisi, müze gezisi yapabilirsiniz. Birlikte bir hayvan besleyebilir ya da bir bitki yetiştirebilirsiniz. Bebeklikten itibaren onları hayvanlarla tanıştırıp, okşamalarını sağlayabilirsiniz. Bitki ve hayvanlara ilişkin kitaplar, hikayeler okuyabilirsiniz. Yaprak koleksiyonu ya da çiçek koleksiyonu yapabilirsiniz. Bilim-teknik, national geopraphy gibi doğa içerikli çocuk dergileri alıp meraklarını bu konulara çekebilir ve bu konulardaki bilgilerini arttırabilirsiniz.

Psikolog

Şule Demir Kökçen

Ade Antalya Davranış Enstitüsü