Kronik stres durumunu inceleyen ilk araştırmacı olan H.Selye’nin teorisine göre, birçok stres yükleyicisi türünün, aynı tepkiyi veya genel bir bedensel tepkiyi tetikleyebildiğini, bir önceki (STRESLE BAŞA ÇIKABİLME-1) makalemizde bahsetmiş, sonuç olarak bütün stres yükleyicilerin adaptasyon (uyum) istediğini ve Selye'nin, stres yükleyicilere verilen tepkileri Genel Adaptasyon Sendromu olarak tanımladığını belirtmiştik. Bu durum üç ayrı aşamada değerlendiriliyor.

Alarm Tepkileri

Dışarıdan gelen uyaranların stres olarak algılandığı, bedensel uyarılma hareketlerine, alarm tepkileri deniyor. (Oldukça sık karşılaşacağımız durumlar, randevuya gecikme, negatif bir söz, iş yetiştirememe fikri, mutsuz birini görme, zaman problemleri, iletişim eksiklikleri vs…)

Direniş Aşaması

Stres yükleyici sürmeye devam ediyorsa, vücut artık stres yaşıyor. Uyarıcının şiddeti artmazsa direniş aşamasında stres sonlandırılabiliyor. Gün içinde iş yerinde ya da çevrenizde yaşadığınız basit olaylarla baş edebiliyor ve böylece sonlandırabiliyoruz. Şayet sonlandıramazsak tehlike sinyalleri başlıyor ve kendimizi tükenme aşamasında buluyoruz.

Tükenme Aşaması

Stres yükleyici baş edemeyeceği kadar kalıcı ve yoğunsa vücut kaynakları azalıyor ve tükenme aşaması başlıyor. Vücut kronik olarak stres altında olduğu durumlarda, stres hormonlarının üretimi vücudun bağışıklık sistemini tehdit eder hale geliyor.

DİKKAT! 

Tükenme aşamasında yönetilemeyen stresle birlikte vücut alarm dönemine girebilir!

Tabii stres veya kaygıyla oluşan fizyolojik durumlar tüm insanlarda aynı şekilde yaşansa da farklılık gösterebiliyor. Çünkü ortamın ya da durumun stres algılanması kişilere göre değişiyor. Yani bireysel algıların önemi oldukça büyük… Elbette görülen bazı ortak özelliklerden söz edebiliriz. Örneğin;

*Olayların denetlenebilir olması,
*Tahmin edilebilirlik durumu,
*Yeteneklerimize ya da kendi sınırlarımıza meydan okuma ölçüsü.

Denetleyemediğiniz sizin dışınızda gelişen her olay, stresiniz artırıyor. Aynı zamanda kişilerin bireysel yetkinlikleri, özellikleri stresle başedebilme konusunda farklılık gösteriyor. Tahmin edemediğiniz bilemediğiniz her durum ise ciddi kaygılanmalara sebep oluyor ve yanlış adımlar atmanızı sağlıyor, hatta doğru kararlar almanızı bile engelliyor. Stres kelimesi bile bazen alarm vermeye yetiyor bu yüzden konuyu anlatırken, mizahi bir örnek vermek daha doğru olacaktır.

Çok soğuk bir kış günü padişah, tebdilli kıyafet gezmeye karar vermiş.Yanına baş vezirini alıp yola çıkmış. Bir dere kenarında çalışan yaşlı bir adam görmüşler.
Adam elindeki derileri suya sokup, döverek tabaklıyormuş.
Padişah, ihtiyarı selamlamış.

” Selamünaleyküm ey piri fani…”

” Aleykümselam ey serdar’i cihan…

” Padişah sormuş.

” Altılarda ne yaptın ?”

” Altıya altı katmayınca, otuz ikiye yetmiyor…

” Padişah gene sormuş.

” Geceleri kalkmadın mi ?”

” Kalktık. Lakin, ellere yaradı.

” Padişah gülmüş.

” Bir kaz göndersem yolar mısın ?”

” Hem de cıyaklatmadan…”

Padişahla baş vezir adamın yanından ayrılıp yola koyulmuşlar.
Padişah baş vezire dönmüş.

” Ne konuştuğumuzu anladın mı ?”

” Hayır padişahım…” Padişah sinirlenmiş.

” Bu akşama kadar ne konuştuğumuzu anlamazsan kelleni alırım.

” Korkuya kapılan baş vezir, padişahı saraya bıraktıktan sonra telaşla dere kenarına dönmüş. Bakmış adam hala orada çalışıyor.

” Ne konuştunuz siz padişahla…

” Adam, baş veziri şöyle bir süzmüş.

” Kusura bakma. Bedava söyleyemem. Ver bir yüz altın söyleyeyim.”

Baş vezir, yüz altın vermiş.

” Sen padişahı, serdar’i cihan, diye selamladın. Nasıl anladın padişah olduğunu?”

” Ben dericiyim. Onun sırtındaki kürkü padişahtan başkası giyemezdi.”
Vezir kafasını kaşımış.

” Peki, altılara altı katmayınca, otuz ikiye yetmiyor ne demek.”
Adam, bu soruya cevap vermek için de bir yüz altın daha almış.

” Padişah, altı aylık yaz döneminde çalışmadın mı ki, kış günü çalışıyorsun, diye sordu. Ben de, yalnızca altı ay yaz değil, altı ay da kış çalışmazsak, yemek bulamıyoruz dedim.

” Vezir bir soru daha sormuş…

” Geceleri kalkmadın mı ne demek ?

“Adam bir yüz altın daha almış.

” Çocukların yok mu diye sordu.
Var, ama hepsi kız. Evlendiler, başkasına yaradılar, dedim.

” Vezir gene kafasını sallamış.

” Bir de kaz gönderirsem dedi, o ne demek…

” Adam gülmüş.

” Onu da sen bul…”

Stres haliyle hatalı kararlar vermemeniz dileğiyle…

Bir sonraki yazımızda stres durumunda yapılan yanlışlar ve stresle başa çıkmanın yöntemlerinden bahsediyor olacağım. Sevgiyle kalın…

Saygı Günenç

Şubat/2015