İsveç asıllı yaratıcılık uzmanı Fredrik Haren, bu uğurda kitaplar yazıyor ve birçok ülkede konuşmalar yapıyor. Interesting.org adındaki şirketinin amacı, insanların profesyonel hayatta daha fazla yaratıcılıklarını kullanmalarını sağlamak, onlara yaratıcılık konusunda ilham vermek.

Yaratıcılık, her insanın az veya çok sahip olarak doğduğu bir yetenek. Ancak zamanla ailelerimizin, okulun ve toplumun koyduğu kurallarla kendimizi kısıtlıyoruz ve neler yapılabilir sorusundan çok, ne yapmalıyım sorusuna cevap arıyoruz. Milletlerarası yaratıcılığa bakış açışından farklar olsa da, en katı kurallı toplumdan en liberal topluma uyulması gereken kurallar, evde ve okulda, eğitim ve iş dünyasında alışılagelmiş kalıplar, bizleri birörnek olmaya zorluyor.

Dünyanın en yaratıcı insanları kimler? Daha doğrusu, “yaratıcı mısınız sorusuna farklı milletlerden insanlar nasıl cevap veriyorlar?

İzlandalılar, Amerikalılar ve Italyanlar bu sırayla kendilerini en yaratıcı tanımlayan milletler. Listenin en altında ise, Japonya ve Kore var. Bu, Batı’nın çok yaratıcı olup Doğu’nun yaratıcı olmadığını mı kanıtlıyor? Hayır. Sadece bakış açılarının ve kıyaslama kriterlerinin farklılığını gösteriyor. Örneğin, Amerikalı’ya “Yaratıcı mısın?” diye sorulduğunda, Amerikalı kendini kardeşiyle karşılaştırarak gururla “Yaratıcıyım” diyor. Ancak, aynı soruyu Koreli’ye sorduğunuzda cevap “Leonardo DaVinci kadar değil” oluyor. Kıyaslama kriterleri oldukça farklı.

Yaratıcılığın kaynağı fikir. Fredrik Haren’e göre fikri, bir matematik formülüyle açıklamamız gerekse; formül Fikir = Kişi (Bilgi Birikimi + Yeni Bilgi).

Yani fikir, bir kişinin kendi bilgi birikimiyle yeni edindiği bilgiyi veya ilhamı birleştirip yeni birşey yaratması. Burada + veya birleştirmek büyük önem taşımakta. Kişinin yeniden tekerleği keşfetmesine gerek yok, ancak varolan birşeyin üzerine yeni birşey koyarak yeni bir fikir ortaya çıkarmak mümkün. Aslında, keşfetmenin formülü oldukça basit:

1. Diğerleri ne keşfetmiş bul;
2. Ne anlama geldiğini ve ne işe yaradığını anla;
3. Değişimin ne yönde olacağını kavra;
4. Harekete geç.

Tarihe baktığınızda birçok buluş varolan bir fikrin bir inovasyonla biraraya gelmesiyle ortaya çıkıyor. Örneğin ilk tren buna güzel bir örnek. Atların taşıma yapması için kullanılan demir yollarıyla yeni keşfedilen buharlı motorun birleştirilmesi sonucu bugünkü raylı taşımacılığın temeli atılmış. 1550’lerde Almanya’da tahtadan yapılmış yolların üzerinden atların çektiği vagonlarla taşımacılık yapılmaktaymış. Buharlı motorun 1800’lerin başında keşfiyle vagonları atlar yerine, buharla çalışan araçlar çekmeye başlamış. Böylece bugün dünyanın heryerinde yaygın olarak kullanılan tren, yolcu ve yük taşımacılığında yerini almıştır.

İlk yolcu trenleri üstü açık olduğundan ilk problem, tüten lokomotif dumanının arkadaki yolculara gelmesi olmuştur. Bacanın boyunun uzatılmasıyla bu problem çözülmüş, ancak trenin hızının artmasıyla yolcuların güvenliğini tehlikeye atan bir başka konu atlanmıştır. Almanya’da üstü açık olan hızlı trenden yolcular düşerek ölmüştür. Burada kişiler hız artışının ne tür tehlikeler getirebileceğini öngörememiş, bu hatanın bedeli ölümcül olmuştur.

İşe Alımda Yaratıcılık

Bazı şirketler bu durumdan şikayetçiler. Yaratıcı insanların çalıştığı, yaratıcılığı destekleyen bir şirket olarak anılmak istiyorlar. Yaratıcı insanları nasıl ayırdedebilirler? İşe alım süreçlerinde de yaratıcı bir süreç izlemeliler.

J.P. Guilford bu yaratıcı işe alımı 2. Dünya Savaşı’nda başarıyla gerçekleştirmiş bir psikolog. Savaş pilotu işe alımlarında emekli bir askerle beraber çalışması gerekmiş, henüz işin başında fikir ayrılığına düşünce ayrı ayrı aday seçmeye karar vermişler. Guilford, işe alımlarında zeka testi, kişilik testi ve yüzyüze görüşme sonrasında başarılı olacağına inandığı adayları seçmiş. Emekli asker ise, adaylarını seçerken bir tek soru sormuş: ‘Almanya üzerinden geçerken, uçağınızın vurulmaması için ne yaparsınız?’ İlk aşamada ‘daha yükseğe uçarım’ diyenlerin hepsini elemiş. Savaş pilotu kılavuzuna göre, ‘Bilmiyorum,’ ‘Hızla dalış yaparım,’ ‘Zigzag yapmaya başlarım’ gibi verilmemesi gereken cevapları verenleri işe almış. Sonuçta, Guilford’un seçtiği adayların hepsi ölmüş, emekli askerin adayları savaştan sağ dönmeyi başarmışlar. Nasıl?
Kılavuzu harfiyen takip edenler öngörülebilen askerler. Benzer kılavuzlar Almanların da elinde var, hayatta kalmayı başarmak için kılavuzun dışına çıkmak ve herkesten farklı düşünmek gerekli. Örneğin, Almanlar Amerikalıların kaçmak için yükseğe uçacağını bildiklerinden, bulutların üzerinde pusu kurup beklemişler. Klavuzun dediği gibi, yüksekten uçanlar en kolay vurulanlar olmuş.

Bu işe alım deneyimi Guilford’a, askerlerin savaştaki başarısı için ne kadar önemli olduğunu göstermiş. Daha sonra, Air Force için işe alım yaparken basit bir tuğla sorusuyla görüşmelerini sürdürmeye başlamış. ‘Bir tuğla ile ne yaparsınız?’ Kimi adaylar yazmaya bile fırsat vermeyecek hızda birçok fonksiyon sıralarken, diğerleri bir kullanım alanı bile söylemeden dakikalarca düşünmeye gerek duymuş. Belki bir tuğla ile nelerin yapılabileceği şirketi kurtaracak bir aktivite gibi görünmeyebilir ama kimin daha çözüm odaklı olduğu, kimin olayları farklı ele alma yeteneğine sahip olduğu bu ufak egzersizle kolaylıkla ortaya çıkabilir.

Yaratıcılık uzun zamandır bastırılmış bir yeteneğimiz. Zaten içimizde olan bir özellik. Kiminde daha fazla kiminde daha az ama herkeste mevcut. Kimi işi, kişiliği ve hayata bakışı ile bu yeteneğini daha fazla kullanarak geliştirme şansına sahip olmuş, kimileri ise iyice unutmuş yaratıcılığının varolduğunu. Ancak, yaratıcılık da topluluk önünde konuşmak, yazı yazmak veya dans etmek gibi geliştirilebilir bir yetenek. Belki dünyanın en yaratıcı insanı olmazsınız ama farklı düşünen, farklı öneriler getiren ve çözümlere ulaşan biri olabilirsiniz. Pratik, yeteneği geliştirmenin en kestirme yoludur. Tabii değişmek istemek, herşeyin başında geliyor.

Kaynak:www.dunya.com